60 jaar bevrijding: op schoolreisje naar Kamp Vught

Uit het archief:

Tilburgse basisscholen brachten de afgelopen tijd een bezoek aan Kamp Vught, waar in de Tweede Wereldoorlog 750 gevangenen zijn gestorven. Op 21 oktober was het de beurt aan groep 8 van basisschool Don Sarto.

“Waar zouden jullie het liefste liggen?”, vraagt rondleidster Corine Jansma van Kamp Vught aan groep 8 van basisschool Don Sarto uit Tilburg. De leerlingen hebben zich in de slaapbarak van Kamp Vught verzameld, waar rijen stapelbedden met enkel een strozak als matras staan opgesteld. Jansma heeft ze zojuist gevraagd of ze liever op de bovenste, middelste of onderste strozak van de stapelbedden zouden liggen.

“Boven”, roepen er een paar. “De middelste”, zegt een ander, Joël Huykelom (12) beseft blijkbaar dat het heel wat klimwerk vereist om in het bovenste bed te komen. “De onderste”, zegt hij resoluut. Het is de reactie waar Jansma op heeft gewacht. “En als ik je nou vertel dat degene die op het onderste bed lag, al het gruis, stof en ongedierte van de bovenste twee strozakken over zich heen kreeg? En als je wist dat de gevangenen boven je vaak diarree hadden? Zou je dan nog in het onderste bed willen liggen?”

De klasgenoten kijken elkaar kort aan, voordat ze eensgezind tot een luid ‘nee’ besluiten.

Druktemakers

De erbarmelijke omstandigheden waarin de gevangenen van het beruchte werkkamp moesten leven. maken indruk op het groepje voornamelijk twaalfjarigen. Met de bus zijn ze afgereisd naar het kamp. waar in de Tweede Wereldoorlog zevenhonderdvijftig mensen de dood vonden en waar vandaan een veelvoud werd afgevoerd naar vernietigingskampen als Sobibor.

Onderweg zong de hele bus nog jolig de hits van rapper Ali B. mee, eenmaal op het kamp maakt de omgeving én de uitleg toch indruk. Ellen van Vught, de lerares die de kinderen begeleidt, is blij dat het groepje zo veel aandacht heeft voor wat ze zien. “Want het kunnen een stel druktemakers zijn, hoor. Maar er zit geen kwaad bij.”

Grapje bij gedenkteken

De stilte, de eerbiedwaardige monumenten, het komt op de kinderen soms wat bevreemdend over. Als de leerlingen de lijst namen bekijken die op een monument staat, roept een van hen schalks: “Hee kijk, daar staat mijn opa.” Het komt hem op een vermaning van de rondleidster te staan, gevolgd door een uitbrander van de juf. Wist hij veel dat het gedenkteken waar hij een grapje over maakte, het bekende kindermonument is. 1269 joodse kinderen werden op 5 juni 1943 vanuit Kamp Vught naar vernietigingskampen afgevoerd. Ter herinnering aan hen is de gedenkplaats opgericht.

De twaalfjarige Nurgül Cifci zit na afloop stilletjes in de kantine. “Ja. ik vond het wel leuk”, zegt ze zachtjes. Of het indruk maakte? Ze schudt verlegen haar hoofd. Maar: “Ik ga het wel aan mijn vader vertellen, die is hier nog nooit geweest.”

Boezemvrienden Marlon Doemen en Engin Alici, beiden twaalf, weten wel wat ze het indrukwekkendste vonden. “De kleine cel waar op een nacht 74 vrouwen tegelijk moesten slapen, echt grof.” Op de terugweg naar Tilburg is het nauwelijks stiller in de bus. “Ik ben er moe van geworden”, zucht juf Ellen. Maar de zetten alweer een nieuw liedje in.

De feiten

• De afgelopen tijd brachten de hoogste groepen van 22 basisscholen in de gemeente Tilburg een bezoek aan Nationaal Monument Kamp Vught.
• De locatie deed in de Tweede Wereldoorlog dienst als werkkamp en ’tussenstation’ naar vernietigingskampen.
• De schoolexcursie werd aangeboden door het Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking (COS) en het Oranjecomité.
• Op 27 oktober is Tilburg zestig jaar bevrijd.

Oorspronkelijk verschenen in het Brabants Dagblad van 22 oktober 2004. Deze versie is licht aangepast.

Afbeeldingen: website Nationaal Monument Kamp Vught