Waarom reageren media zo lauw op de dood van IS-leider al-Baghdadi?
Abu Bakr al-Baghdadi, de zogeheten ‘kalief’ van Islamitische Staat, heeft zichzelf bij een aanval door Amerikaanse Special Forces in het Syrische stadje Idlib opgeblazen. Op de vlucht belandde hij in een doodlopende tunnel en besloot hij zijn bomgordel te ontsteken. Media hebben er moeite mee zich onomwonden uit te spreken over de gruwelijkheden die onder zijn leiderschap zijn gepleegd. De nuance die de pers hier betracht, is nergens te vinden wanneer het gaat over Trump, Brexit of Baudet. Hoe komt dat toch?
De media reageerden bijzonder vreemd op de dood van deze hoofdman van een bende massamoordenaars. The Washington Post veranderde de kop van het overlijdensbericht maar liefst twee keer. De allereerste versie noemde hem nog ‘Islamic State’s terrorist-in-chief’. Dat werd om onduidelijke redenen aangepast naar het bizarre ‘austere religious scholar’, ofwel een ‘sobere religieuze geleerde’.
Bizar omdat de man toch vooral bekend was als leider van een groep massamoordenaars, groepsverkrachters, folteraars en andere fanatici. Een beetje alsof je Hitler een miskend kunstschilder en overtuigd vegetariër noemt.
Grappen van twitteraars
Onder de hashtag #wapodeathnotices staken twitteraars al snel de draak met de eufemistische berichtgeving in de krant. In hun tweets beschreven ze moordenaars, dictators en fictieve slechteriken op eenzelfde manier. Over Mohammed Atta, één van de vliegtuigkapers op 9/11: “Aspiring pilot, creative planner, inspiring leader, and renowned immigrant Mohammad Atta, missing and presumed dead after tragic navigational error while piloting first commercial flight.”
Nog een paar aardige voorbeelden:
“Mao Zedong, who saved 20-45 million of his own people from having to suffer through the struggle of existence, dies at 82.”
“Pablo Escobar, pharmaceutical sales rep, local politician, and loving father and husband dead at 44.”
“Darth Vader, disabled single father of two, passes away.”
The Washington Post paste de kop nogmaals aan en noemde al-Baghdadi toen ‘extremist leader of Islamic State’. Dat klinkt accurater, al heeft het artikel zelf een haast bewonderende toon. Schrijver Joby Warrick verhaalt hoe voormalig al-Qaida-kopstuk al-Baghdadi van een diverse groep ontevreden Iraakse soldaten en buitenlandse jihadisten een nieuwe eenheid wist te smeden.
Onthoofdingen
In het stuk lees je wel dat Islamitische Staat (IS) zich ontpopte als een van de gewelddadigste groeperingen ter wereld, maar de vele moordpartijen, folteringen, onthoofdingen, verkrachtingen, kruisigingen, verbrandingen, slavenhandel, etnische zuiveringen, vernietiging van historisch erfgoed en andere gruwelijke misdaden komen eigenlijk nauwelijks ter sprake.
Aan de ene kant kun je zeggen: de schrijver houdt het hoofd koel en tracht op nuchtere wijze een portret te schetsen van een man die nagenoeg onbekend is bij de meeste lezers. Maar aan de andere kant: er zijn momenten waarop je best wat meer verontwaardiging mag tonen. Het organisatietalent van al-Baghdadi en zijn veronderstelde soberheid zijn minder van belang dan dat hij een leger bloeddorstige moordenaars aanvoerde.
Ook in Nederland reageerden media nogal lauw op het explosieve heengaan van de zelfverklaard kalief. Dagblad Trouw noemde hem de aanvoerder van een leger ‘moordzuchtige heethoofden’. De krant repte in het bericht nergens in detail over de misdaden tegen de menselijkheid die onder al-Baghdadi’s bewind plaatsvonden in Syrië en Irak.
Abstract en afstandelijk
Het blijft abstract en afstandelijk, alsof we de hele beschamende kwestie maar zo snel mogelijk moeten vergeten. De kwalificatie heethoofden past bovendien beter bij voetballers die hun middelvinger opsteken naar de scheidsrechter dan bij de sadisten van IS. De benaming is ook gewoon onjuist: het zijn juist uitermate koelbloedige en berekenende killers.
De Amerikaanse president Trump noemde de uitschakeling van al-Baghdadi een overwinning. “De wereld is hierdoor veiliger geworden”, zei hij. Verder meldde hij dat de kalief als een lafaard was gestorven, achterna gezeten door honden en met drie jonge kinderen bij zich, die hij samen met zichzelf de dood injoeg. Dat stuitte tafelgasten in Nederlandse talkshows tegen de borst.
Bij De Wereld Draait Door zei oud-commandant der strijdkrachten Peter van Uhm dat we met respect met de dood moeten omgaan en soberheid betrachten in de berichtgeving. Deze houding zette hij af tegen de geweldsverheerlijkende propaganda van IS zelf. Wij moeten beter zijn dan dat, leek hij te willen zeggen. (Van Uhm is overigens een zoon verloren die als soldaat in Afghanistan omkwam door een bermbom).
Terughoudenheid
Had Trump zich niet wat meelevender kunnen uitlaten over de drie omgekomen kinderen, want die konden er toch niks aan doen?, was een vraag bij televisieprogramma Pauw. Tafelgast Sinan Can, die het gebied heeft bezocht waar al-Baghdadi is opgegroeid, wist te melden dat hij blijkbaar een goede voetballer was in zijn jonge jaren.
Terughoudendheid en afstandelijkheid in de journalistiek, ik ben er helemaal voor. Maar dan als principe om te allen tijde te handhaven, niet als politieke wapens die je de ene keer wél en de andere keer niét inzet, afhankelijk van het onderwerp. Gek genoeg zijn oproepen tot fatsoen, humanisering, terughoudendheid en andere dikke plakken nuance nergens te bekennen wanneer het over Trump gaat. Of over de Brexit, populisme, Baudet, Órban en al die andere boemannen van de weldenkende media.
Journalisten besteden wéken aan het uitpluizen van de herkomst van een woordje in een speech van Thierry Baudet, om zogenaamd te bewijzen dat hij een fascist in maatpak is. De Brexit-stem kan niets anders zijn dan het resultaat van een ongewassen massa die zich heeft laten beetnemen door rattenvangers. Sint Greta Thunberg verdient alle lof, want we gaan er over twaalf jaar allemaal aan vanwege het klimaat (of was het nou vijf?)
Een échte klootzak
En natuurlijk Trump: constant neergezet als een nieuwe Hitler, als een racist, seksist en landverrader die met de Russen heult. Maar wanneer het over een échte klootzak gaat, eentje die letterlijk seksslavinnen hield, dan is de berichtgeving ineens zeer terughoudend. Dan liever geen details, behalve dat hij een goede voetballer was.
Is het extreme geweld van IS voor ons verwende westerlingen te onvoorstelbaar? Wordt Trump zijn succesje misgund? Hebben journalisten geen woorden meer over na alle hysterische hyperbolen waarmee ze de afgelopen jaren over Trump en co. hebben bericht? Of zijn het kuddedieren die elkaars stukjes overschrijven? Ik weet het niet. Maar vreemd vind ik het wel.
