De risicoloze rebellie van de gevestigde orde

De culturele hegemonie ligt allang bij progressief links, maar zij hult zich nog steeds in een mantel van tegendraadsheid en counter culture. Onterecht, want populistisch rechts is inmiddels de maatschappelijke underdog die het opneemt tegen de gevestigde orde.

Het moet op een of andere culturele bijeenkomst zijn geweest. Een artiest, type kosmopolitisch bohemien, pakte de microfoon en verkondigde dat zijn werk een statement was ’tegen de verwildering van de samenleving’. De woordspeling ontging natuurlijk niemand. Je kunt Facebook niet openen of er wordt weer een mars tégen democratische verkiezingsresultaten gehouden. Vaak voorzien van teksten als resist, rise up en freedom forever!

Revolutie per bakfiets

Protesteren tegen rechts, Wilders, Trump, Brexit, het populisme of al die andere boemannen van progressief Nederland is ieders goed recht. Toch wringt er iets. Mensen die zich bewegen in bolwerken van links gedachtegoed als cultuurcentra, de kunstwereld, krantenredacties, onderwijsinstellingen, het Mediapark, grootstedelijke politiek (waar eigenlijk niet?) hullen zich graag in de mantel van tegendraadsheid.

Kijk naar die recente Women’s Marches in Amsterdam: deelnemers zijn de crème de la crème van de landelijke progressieve voorhoede. De foto’s en video’s tonen veelal blanke, kosmopolitische demonstranten die zichzelf the resistance noemen en spreken over revolutie, hun kinderen vrolijk meezwaaiend met ‘Fuck Trump’-bordjes in de bakfiets.

Links en rechts wisselen stuivertje

Wij gaan niet met de massa mee, wij doen het anders, zeggen ze. Dat klinkt geloofwaardig als je een onderstroom in de samenleving vertegenwoordigt die het opneemt tegen de zittende macht, zoals in de tijd van flower power. Maar het slaat nergens meer op wanneer ‘jouw’ kant sleutelposities bezit en in hoge mate de cultuur- en beleidsagenda bepaalt. Zoals politiek analist Martin Sommer het verwoordt in dit zeer lezenswaardige stuk in de Volkskrant:

Rechts en links hebben grofweg stuivertje gewisseld en dat is een van de meest verwarrende politieke fenomenen van deze tijd. Voorheen was de maatschappelijke toplaag rijk, burgerlijk en behoudend. Tegenwoordig is de welvarende toplaag stedelijk en progressief, even afgezien van de bovenste 1 procent met echt heel veel geld.

Consensus onder progressieve elite

Het is onmogelijk te ontkennen dat er een heel duidelijke consensus heerst onder wat ik bij gebrek aan een betere term maar de progressieve elite noem: Tegen Wilders en voor massa-immigratie. Donald Trump is verschrikkelijk en Brexit idem dito. De EU is brenger van vrede en welvaart in Europa. De Euro? Fantastisch! Vluchtelingen? Zielig! Zwarte Piet? Racisme! Duurzaamheid? De nieuwe god. En heel soms, fluisterend: stemrecht zou beperkt moeten zijn tot hoogopgeleiden.

Bovenstaande opvattingen zijn volstrekt gangbaar en veilig in de hogere, progressieve echelons van onze samenleving. In zijn stuk toont Sommer aan dat de waarden van de nieuwe progressieve elite als een vanzelfsprekendheid gelden.

De enige juiste meningen

Wie vraagtekens plaatst bij stellingen als “de samenleving wordt steeds diverser” en vindt dat kiezers daar iets over te zeggen moeten hebben, loopt achter de feiten aan. Is eigenlijk ook moreel defect. De opvattingen van de progressieven zijn niet alleen door hen gedepolitiseerd en daarmee vanzelfsprekende waarheden geworden, het zijn ook de enige juiste meningen voor ‘weldenkende’ mensen.

Handig, want door even mee te lullen over diversiteit, duurzaamheid en hoe afschuwelijk Trump is, doorsta je als ruggengraatloze meeloper binnen no time de lakmoesproef die de elite heeft opgeworpen voor de poorten van hun instituties.

Mainstream ≠ tegencultuur

Dat de massa deze ontwikkeling argwanend bekijkt, is alleen maar een aanmoediging. Want ondanks dat je de dominante culturele stroming vertegenwoordigt, kun je jezelf nu presenteren als tegendraads. Afwijken van de massa is altijd tegendraads, toch? Tja, op die manier bekeken was de Franse koning Lodewijk XVI vast ook heel avant garde.

Of het nu gaat om feministen die weigeren stelling te nemen tegen vrouwvijandige elementen in de islam maar Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet afschilderen als misogyne fascist, steenrijke has-been rocksterren die pro-Brexit vissers uitschelden, journalisten of kunstenaars die hun heimwee naar de jaren 70 verpakken in PVV-afzeikstukjes zonder naar onderliggende oorzaken te kijken: de zogenaamde rebellie van lui die overduidelijk de mainstream vertegenwoordigen is zó gratuit, veilig, risico- en inhoudsloos dat het gênant wordt.

Je kunt gewoonweg niet mainstream zijn en tegelijk tegencultuur.

Wind in de zeilen

Hoe vaak je ook schermt met woorden als revolutie, verzet, emancipatie, ‘opstaan tegen fascisme’ en ander hysterisch gekrijs, uiteindelijk wreekt het gebrek aan inhoud, durf en ware tegenculturele resonantie zich. Het nieuwe rechts, in al zijn gedaanten, vult dit vacuüm en krijgt overal in het westen de wind in de zeilen.

Áls er al een nieuwe ontwikkeling valt waar te nemen in de voorheen progressieve hoek, dan is het die regressieve obsessie met huidskleur en groepslidmaatschap die ineens. overal. opduikt. Daarmee ga je geen hearts & minds winnen.

Pronken met revolutionaire veren

De echte vernieuwing zit in bewegingen als Brexit, de verkiezing van Trump en het Nederlandse ‘nee’ tegen het EU-associatieverdrag met Oekraïne. De status quo is doorbroken, de gevestigde orde krijgt een tik op de neus. Brexit is hartstikke punk. De middelvinger die een deel van de Amerikanen de ‘business as usual’-politiek in Washington D.C. heeft gegeven is juist counter culture. Tegen de progressieve dogma’s, maar ook tegen het klassieke rechts dat te vaak met links heeft gepalaverd om nog onderscheidend te zijn.

Of het tot de gedroomde veranderingen leidt is een tweede, maar je kunt de populistische revolte die momenteel door het westen raast onmogelijk framen als een traditie om je tegen af te zetten. Net als in de jaren zestig/zeventig moet de elite het ontgelden, alleen nu zwaait de slinger de andere kant op. Als vertegenwoordiger van de mainstream is het dan potsierlijk om te blijven pronken met de revolutionaire veren van je ideologische voorgangers, dus houd daar alsjeblieft mee op.