Theatershow John Cleese: lekker net doen alsof het nog de jaren zeventig zijn

Een (nu nog) levende komedielegende als John Cleese bekritiseren, wat een hoogmoed. Maar ik ga het toch doen. Want de theatershow Last Time to See Me Before I Die waarmee Cleese al enige tijd de wereld rondgaat, is vooral teren op oude successen en nieuwe heilige huisjes ongemoeid laten. Of verwacht ik nu teveel van een veteraan van bijna 80?

Mild gênant moment tijdens de voorstelling op 12 september in het Theater aan de Parade in Den Bosch: de zaal lacht niet zo hard als Cleese had gehoopt nadat hij net een paar grappen over de paus en de katholieke kerk heeft gemaakt.

“You don’t find this funny at all, do you?” reageert hij op het beleefheidslachtje dat hij als routinier waarschijnlijk feilloos kan onderscheiden van een gemeende schaterbui.

Is het publiek zich er schuldig van bewust dat de Sint-Janskathedraal in dit ooit zo katholieke bolwerk zijn schaduw over het theater werpt? Of hebben ze het nieuws van eerder die week nog in het achterhoofd, dat we in Nederland koranscholen hebben waar de gruwelijkste straffen in het vooruitzicht worden gesteld voor homo’s, joden, afvalligen en andersdenkenden?

De juiste straf

Dat kinderen via meerkeuzevragen de juiste voorgeschreven straf voor dergelijke ‘vergrijpen’ moeten aankruisen: zweepslagen, stenigen of doden met een zwaard. Daar kan geen Monty Python-sketch tegenop. Zo bekeken doen grappen over de paus niet achterhaald, maar ronduit fossiel aan.

De werkelijkheid anno 2019 dient deze avond zo veel mogelijk buiten de muren van het theater te blijven. In plaats daarvan doet Cleese alsof het nog steeds de jaren zeventig zijn, toen christenen, goede zeden en andere heilige huisjes nog niet omver waren getrapt. Alleen zijn de taboes van Cleese allang geen taboes meer. En dus ook niet spannend. Het grootste gedeelte van het publiek vindt dat overigens niet erg. Op dat ene momentje na gaan zij vanavond welwillend mee terug in de tijd.

De levenden en de doden

Cleese vermijdt alle onderwerpen die ook maar enigszins schuren. Hij vergelijkt een aantal dode muzikanten, kunstenaars en leiders met een selectie van de levenden: Kim Jong Un, Poetin, Erdogan en uiteraard de Amerikaanse president Trump. De moraal: de doden -en de dood- zijn zo slecht nog niet als je ze vergelijkt met de levenden van nu. Nou, daar valt geen speld tussen te krijgen met dergelijke voorbeelden. Gaap.

Cleese trekt een paar filmfragmenten uit de goeie oude tijd uit de mottenballen en voorziet deze van commentaar. “We hadden eigenlijk geen idee waar we aan begonnen”, vertelt hij over het moment dat hij en zijn Monty Python-makkers hun ideeën aan een BBC-baas presenteerden. Ze mochten hun bizarre sketches nog gaan uitzenden ook. Op zondagavond, de studiobonzen keken dan toch niet. “Ja, dat kon toen nog”, mijmert Cleese. De zaal zucht mee.

Met glimmende ogen denkt hij terug aan de klachten die binnenkwamen over grappen die men écht niet vond kunnen. Over de dood, religie of de premier. Interessant hoor, maar het komt ergens vaag bekend voor. Ongetwijfeld heeft Cleese dit allemaal al een keer verteld tijdens televisie-interviews, jaren geleden bij Ivo Niehe of iets dergelijks.

Moppentappen

Echt gemakzuchtig wordt het wanneer hij zittend op een barkruk gaat moppentappen. Grappen over nationaliteiten die in mijn kindertijd al een baard hadden: over Italianen, Fransen, Ieren en Schotten. “Ha, ik heb nog geen grap over joden gemaakt, ik zou het bijna vergeten”, leidt Cleese zijn laatste mop quasi-schalks in.

Waarna hij de grap vertelt van die twee joden die langs een kerk lopen waar een billboard leest “Bekeer je nu en ontvang 1000 pond.” Eén van de twee joden besluit, blijkbaar aangespoord door de financiële beloning in het vooruitzicht, om de stap te wagen. De andere jood vraagt bij zijn terugkomst of zijn vriend zich echt heeft laten bekeren. Jazeker, is het antwoord. “En die 1000 pond?”, wil de ander weten. De verse bekeerling zucht: “Is dat alles waar jullie aan denken?”

Het tovert een lachje op mijn gezicht. Maar wel het soort lach wanneer een oom op een familiefeestje een belegen googeltruc uithaalt. Oh ja, dat vond ik ooit grappig.

Volgens mij is zijn er in deze tijd genoeg thema’s en ontwikkelingen om je als comedian in vast te bijten. Terroristische aanslagen, salafistische koranscholen, verkrachtingsbendes in Rotherham, Brexit, populisme, de Greta Thunberg-cultus, transgenderisme, referendum-afpakkers, massa-immigratie, gekwetste millennials, vliegschaamte, vegaburgers, Black Lives Matter, #metoo, Juncker, Merkel, Johnson, Trudeau en vooruit, Trump. Maar nee, we gaan een jodenmop tappen.

De alimentatie betaalt zichzelf niet

Ach, ik moet het de bijna 80-jarige John Cleese niet te zeer kwalijk nemen dat hij hedendaagse heilige huisjes onaangeroerd laat. Van mij mag hij best gemakzuchtig schnabbelen en de kolen door een nieuwe generatie uit het vuur laten halen. De alimentaties voor zijn ex-vrouwen betalen zich ten slotte niet vanzelf.

Misschien hoopte ik gewoon dat de oude meester zijn vuur op nieuwerwetse thema’s zou loslaten. Voor zover er een nieuwe generatie comedians van hetzelfde kaliber bestaat, kiezen die veelal voor veilige huisjes -grappen waar geen mens nog aanstoot aan neemt- óf voor strontvervelend woke activisme. Dan is met John Cleese teruggaan naar vroeger misschien zo gek nog niet.

John Cleese: ‘Last Time to See Me Before I Die’, gezien op donderdag 12 september in Theater aan de Parade, ‘s-Hertogenbosch.