In de boekenreeks ‘Worldwar’ zijn de aliens zo slecht nog niet
Worldwar is een vierdelige boekenreeks over buitenaardse wezens die de aarde willen veroveren, maar tot hun schrik ontdekken dat de mensheid juist bezig is de Tweede Wereldoorlog uit te vechten. ‘Alternative History’, je moet er van houden. Ik ben niet de grootste fan van dit genre, maar nu D-Day 78 jaar (en vier dagen) achter ons ligt, leek het me aardig terug te kijken op deze reeks, die ik een paar jaar geleden met plezier heb gelezen.
In het genre alternative history kiest de schrijver een punt om af te wijken van de ‘normale’ loop van de geschiedenis. Het verhaal gaat vervolgens verder vanaf dat punt en verkent een of meerdere ‘wat als’-scenario’s. De Amerikaanse historicus en science-fictionauteur Harry Turtledove (1949) is één van de meest productieve schrijvers in dit genre.
Om een idee te geven van zijn oeuvre: Ruled Britannia, een verhaal waarin de Spaanse Armada in 1588 Engeland weet te veroveren. The Guns of the South waarin de zuiderlingen de Amerikaanse burgeroorlog winnen dankzij hulp van tijdreizende leden van de Afrikaner Weerstandsbeweging en How Few Remain over een tweede Amerikaanse burgeroorlog. Verder Joe Steele over de carrière van Joseph Stalin als zijn ouders naar de VS zouden zijn geëmigreerd. In The War that Came Early begint de Tweede Wereldoorlog al in 1938 met de Duitse annexatie van Tsjechoslowakije.
Zelf las ik eerder Turtledove’s Agent of Byzantium, een reeks korte verhalen in een alternatieve 12de eeuw. De islam bestaat hier niet, waardoor het Byzantijnse Rijk nooit Egypte en de Levant is kwijtgeraakt en ook Spanje en Italië heeft weten te behouden. Hoofdpersoon is Basil Argyros, een soort James Bond in dienst van de keizer die de snode plannen dwarsboomt van de Perzen, Franken en allerlei nomadische stammen.
Geen ridders, maar tanks
Na Agent of Byzantium besloot ik me te wagen aan Turtledove’s Worldwar, dat uit vier lijvige delen bestaat. Hierin maakt de auteur het nog veel bonter. Terwijl de Tweede Wereldoorlog in alle hevigheid woedt, landen buitenaardse wezens op aarde om de mensheid te onderwerpen. Niet meteen lachen, het onzinnige en misschien zelfs een beetje respectloze scenario pakt veel interessanter uit dan je zou denken.
De aliens zien hun plannen voor een eenvoudige invasie voor hun ogen verdampen. Hun eigen beschaving is technologisch hoogontwikkeld, maar die ontwikkeling is naar menselijke begrippen extreem langzaam gegaan. De indringers weten niet beter of hun tempo is typisch voor álle beschavingen in het universum. Ze hebben de aarde in de middeleeuwen verkend en zich daarna honderden jaren voorbereid op hun aanstaande veroveringstocht. De zwaarste tegenstand die ze dachten te treffen waren ridders te paard.
Dat de mensheid zich inmiddels tot bijna hetzelfde technologische niveau heeft opgewerkt, is dus behoorlijk schrikken (Ook al hebben de grondige aliens duizenden tanks, vliegtuigen en atoomwapens meegenomen).
Beschavingsoffensief
Een extra tegenvaller is dat de aardlingen veel lastiger zijn te temmen dan eerder onderworpen volkeren. De hoogontwikkelde, maar enigszins naïeve buitenaardsen in Worldwar hebben een hele stabiele, maar daardoor extreem rigide beschaving. Ze zijn niet voorbereid op de flexibiliteit, slinksheid en agressie van mensen, juist tegen elkaar. Big Uglies, zo noemen ze de mensheid.
The Race, zoals de aliens zichzelf in enkelvoud aanduiden, komt weliswaar om te veroveren, maar doet dit vanuit een soort imperialistisch beschavingsideaal. Ze zijn geschokt door de Holocaust die op het moment van de invasie volop bezig is. Ze maken er terstond een einde aan en bevrijden onder meer het Joodse getto in Warschau. Dat levert hen de dankbaarheid op van de Joden, die vervolgens door andere mensen worden beschuldigd te heulen met de buitenaardse vijand.
Eén van de Joodse overlevenden van het getto, Reb Moishe Russie, treedt uit dankbaarheid aanvankelijk op als woordvoerder van The Race. Wanneer hij zich later terugtrekt omdat hij er klaar mee is hun goednieuws-marionet uit te hangen, ontdekt hij tot zijn schrik dat de aliens zijn eerdere uitspraken gewoon knippen en plakken tot een hen welgevallige boodschap. Ze leren blijkbaar snel bij.
Lastige keuzes voor doodgewone mensen
Turtledove schotelt je als lezer talloze van dergelijke perspectieven voor. De personages zijn vaak hele gewone mensen die zich door de omstandigheden voor lastige keuzes zien staan. Zoals de mannen van de Decatur Commodores, semi-professionele honkbalspelers van middelbare leeftijd die op weg naar hun volgende wedstrijd in de invasie terecht komen en verspreid raken. Het zijn arbeiders, immigranten en boerenkinkels. Enkelen van hen gaan echter een belangrijke rol spelen in het verloop van de strijd tegen The Race. De ene bij een poging het Manhattan Project uit Chicago te evacueren. De ander als geliefde en medestrijder tegen-wil-en-dank van een Chinese revolutionair.
Verder is er de Duitse tankcommandant Heinrich Jäger, die door lef, scherpzinnigheid en puur geluk successen weet te behalen tegen de geavanceerdere tanks van de buitenaardse tegenstanders. Helaas voor hem komt hij daarmee in het vizier van de SS in de persoon van Otto Skorzeny. Die ziet in hem een ideale partner voor zijn sabotagemissies. Skorzeny heeft overigens werkelijk bestaan, zijn leven zou al talloze keren zijn verfilmd als hij geen ongelooflijke Nazi-schoft was geweest.
Dan heb je de vrouwelijke Russische piloot Ludmila Gorbunova die met haar kleine propellervliegtuig laag genoeg kan vliegen om buiten bereik van de radarsystemen van The Race te blijven. Zo weet ze waardevolle informatie over grote afstanden te smokkelen. Ondankbaar werk, want in de mannenwereld van het Rode Leger moet ze zich geregeld de soldaten van het lijf houden.
Verslavende gember
Je kijkt zelfs mee over de schouder van de veroveraars. Zoals vlootcommandant Atvar die vanwege militaire tegenvallers de hete adem in de nek voelt van ambitieuze ondergeschikten. Een andere is Teerts, de onfortuinlijke piloot van een killercraft die neerstort en krijgsgevangen wordt genomen door de Japanners.
Wanneer de mensen atoomwapens gaan gebruiken, zien de aliens zich genoodzaakt eveneens hun nucleaire arsenaal in te zetten. Met tegenzin, want ze willen de aarde veroveren, niet verwoesten. De mensheid lijkt de wereld liever onleefbaar te maken dan het aan The Race te gunnen, wat voor hen onvoorstelbaar is.
En dan blijkt óók nog eens dat doodgewone gember voor de buitenaardse reptielen zwaar verslavend is. Met complete bataljons gemberjunkies is het lastig planeten veroveren. Menselijke dealers springen graag in dit gat in de markt.
Samenwerken met tegenzin
Een van de interessantste elementen van het verhaal is hoe verschillende individuen en samenlevingen reageren op een dergelijke invasie. De mensheid verenigt zich tegen de aliens, maar zowel de Duitsers als de Russen voelen er eigenlijk niets voor om na het geschonden Molotov-Ribbentrop-pact weer met elkaar om tafel te gaan. In Polen hebben de aliens aanvankelijk veel steun, de bevolking heeft liever hén als meester dan de Duitsers of Russen. Toch ontstaan in die relatie barsten na de aanvankelijke hartelijke ontvangst.
De Nazi’s werken samen met het Joodse verzet om plutonium onder de ogen van de buitenaardsen naar de VS te smokkelen. Wie leidt de Poolse Joden? Niemand minder dan de écht bestaande verzetsheld Mordechai Anielewicz. In ‘onze’ geschiedenis leidde hij het verzet tijdens de opstand in het getto van Warschau in 1943. In Worldwar moet hij zijn aanvankelijke dankbaarheid jegens de aliens voor het stoppen van de jodenvervolging inslikken om met zijn doodsvijanden samen te werken voor de vrijheid van de mensheid. Nogal een dilemma.
De diverse ‘wat als’-scenario’s zijn in Turtledove’s verhaal dikwijls belangrijker dan de personages zelf. Dat leidt ertoe dat sommige van die personages na tientallen hoofdstukken nogal plotseling aan hun einde komen: ze hebben immers hun rol vervuld in de verkenning van een bepaald scenario. Over enkele subplots zou je meer willen lezen, andere gaan juist langer door dan goed is voor hun houdbaarheid. De kwaliteit van de dialogen is wat onevenwichtig. Soms zijn ze ronduit clichématig. Al zitten er parels tussen, zoals het verbale kat- en muisspel tussen tankcommandant Jäger en SS-er Skorzeny.
Komisch naïeve aliens
De best gelukte dialogen zijn de audiënties van Sovjetminister van Buitenlandse Zaken Vyacheslav Molotov bij Stalin. Hij weet nooit of hij een onderhoud met zijn baas zal overleven. Ieder woord weegt hij op een goudschaaltje, de precaire balans zoekend tussen feiten brengen, vleien, ja-knikken, aandikken of afzwakken. Stalin reageert ondertussen met een knik, een brom, een opgetrokken wenkbrauw en een enkele messcherpe wedervraag. Pas als de deur van Stalin’s kantoor achter Molotov dichtslaat, durf je weer adem te halen.
Turtledove zelf balanceert met deze boekenreeks tussen feit en fictie, tussen zwaarmoedigheid en lichtzinnigheid, humor en ernst. De aliens zijn niet wreed of geslepen, maar komisch naïef in hun contact met de liegende, manipulerende, sadistische en onbetrouwbare mensheid. Turtledove zet daarmee onmiskenbaar een spiegel op onze minder mooie kanten. Aan één kant trivialiseert hij de Tweede Wereldoorlog, aan de andere kant onderstreept hij de gruwelijkheid ervan juist door er buitenaardsen middenin te zetten die in al hun veroveringsdrift nog niet half zo vreselijk zijn als wijzelf.
Worldwar, boekenreeks door Harry Turtledove in vier delen. Er is geen Nederlandse vertaling beschikbaar.
De reeks kreeg een vervolg in de reeks Colonization en de op zichzelf staande titel Homeward Bound. Die heb ik (nog) niet gelezen.
