De klassieke educatie die je altijd had willen hebben
Het huidige universitaire paradigma (in de geesteswetenschappen althans), staat bol van het antiwesterse, modieus-linkse gedachtengoed. Hoe jammer dat is, daar schreef ik al eens over. Maar er is hoop: google op Jesse Rufus Fears, een corpulente Amerikaanse hoogleraar die helaas te vroeg is overleden maar dankzij internet onsterfelijk gemaakt. Een markant figuur die op geheel eigen wijze de grote verhalen uit de westerse traditie hervertelt.
Een paar jaar geleden begon ik te luisteren naar colleges van The Teaching Company, inmiddels omgedoopt tot The Great Courses. Dit bedrijf biedt honderden collegereeksen aan op academisch niveau door hoogleraren aan Amerikaanse universiteiten. Ieder college duurt ongeveer een half uur tot drie kwartier. De thema’s zijn divers: van middeleeuwse geschiedenis en klassieke mythologie tot deeltjesfysica en het werk van Einstein.
Rasvertellers
De meeste colleges die ik heb gevolgd, zitten in de geesteswetenschappelijke hoek. Geschiedenis, mythologie, literatuur, zelfs een stukje theologie. Een godsgeschenk is dat de meeste colleges gevrijwaard zijn van het postmoderne lulkoekparadigma waar zoveel hedendaagse faculteiten geesteswetenschap onder gebukt gaan. Op zich logisch: de cursussen worden op de vrije markt aangeboden. Daar zit vrijwel niemand te wachten op een radicaal feministisch perspectief op The Terminator.
De geselecteerde professoren zijn bijna zonder uitzondering rasvertellers. Maar er kan er maar één de beste zijn. Bij The Great Courses heette hij Jesse Rufus Fears. Tot aan zijn dood in 2012 doceerde hij aan de universiteit van Oklahoma. Volgens het overlijdensbericht in de lokale krant hingen studenten met de benen buiten tijdens zijn lessen. Hij doceerde blijkbaar bewapend met een aanwijsstok en gebruikte zijn studenten als bijfiguren tijdens hervertellingen van klassieke moordcomplotten.
College of toneelstuk
De eerste keer dat ik een collegereeks van hem volgde over de belangrijkste figuren uit het Romeinse rijk, dacht ik dat de beste man niet goed snik was. “Geeft deze kerel een college of voert hij een toneelstuk op?”, schrok ik verwonderd, helemaal suf gebeukt door gortdroge en humorloze kritische theorie.
Al snel wilde ik niet meer anders. Onderweg met de trein, ’s avonds op bed of lopend door de stad, de woorden van de professor vloeiden via mijn mp3-speler als honing mijn oren in. Ik beluisterde zijn volgende cursus over beroemde oude Grieken en vrat daarna zijn colleges over boeken, ideeën en gebeurtenissen die de geschiedenis hebben veranderd. Deze professor durfde groot te denken en was niet bang voor een allesomvattend narratief.
Schijnbaar moeiteloos legde hij verbindingen tussen uiteenlopende werken als die van Cicero, Churchill, Bonhoeffer, Boëthius, Dante, Solzhenitsyn, Orwell en Marcus Aurelius. Door al zijn lessen liep een rode draad. De ene keer waren dat de antieke waarden moed, wijsheid, rechtvaardigheid en gematigdheid, de andere keer het verlangen naar vrijheid. Tegen het einde van zijn leven ging zijn aandacht uit naar de strijd om macht die iedere generatie opnieuw voert. Hij zag geschiedenis als een bron van levenslessen. Zonder ironie beweer ik dat zijn colleges een bron waren van morele, esthetische en spirituele verheffing.
Een geliefde oom
Professor Fears wist natuurlijk donders goed dat zijn methode uit de tijd was. Daarom herhaalde hij aan het begin van elke cursus maar weer dat het lesmateriaal “deeply personal” was. Met andere woorden: ik geef les zoals ik wil. Ver weg van het gestampvoet van curriculum-herschrijvers of diversity officers die de werken van ‘dode witte mannen’ het liefst zouden schappen.
Na een cursus of twee werd professor Fears een soort geliefde oom, je ging van zijn eigenaardigheidjes houden. Dat hij sommige woorden heel typisch uitsprak bijvoorbeeld: literature klonk als litera-tour, een poem (gedicht) werd pojm. Zijn kortademigheid ook, vooral nadat hij weer eens met veel pathos had verteld over Faust, het bijbelboek Job of Abraham Lincoln’s Gettysburg Address.
Amerikaanse kijk op de geschiedenis
Als er een nadeel kleefde aan zijn manier van lesgeven, dan is het dat professor Fears een zeer Amerikaanse kijk had op de geschiedenis. De Verenigde Staten leek hij te beschouwen als het einddoel van de westerse beschaving. De plek waar de democratische belofte van het oude Athene werd ingelost, getemperd en verbeterd door de intellectuele vruchten van Renaissance en Verlichting. Het Byzantijnse rijk, een favoriet onderwerp van me, keurde hij geen blik waardig. Hij leek dit net als historicus Edward Gibbon te beschouwen als een duizendjarige neergang.
Maar toch. Als je op bijzondere wijze door het beste materiaal wilt gaan dat de westerse traditie heeft voortgebracht, luister dan eens naar een college van Jesse Rufus Fears. Als je er maar eentje gaat volgen, laat het dan Books that Have Made History, Books that Can Change your Life zijn. Kom daar maar eens om bij het oppervlakkige geleuter over huidskleur, geslacht en ‘dekolonisatie’ door de Gloria Wekkers van deze wereld.
