De wondere wereld van de Nederlandstalige Wikipedia

Dit interessante artikel in NRC verhaalt over de ‘bewerkingsoorlogen’ die zich afspelen op de Nederlandse Wikipedia. Kort samengevat: een klein groepje moderatoren met een lange staat van dienst fungeert als ‘gatekeeper’ en bepaalt wat relevant genoeg is om in de online encyclopedie te verschijnen. Geregeld komt het voor dat bijdragen van gebruikers rigoureus worden verwijderd, ingekort en aangepast.

Eén van de ‘Wikipedianen’ pikte de dominante rol van moderator MoiraMoira niet meer en begon -met succes- een afzettingsprocedure tegen ‘misschien wel de machtigste persoon op de Nederlandstalige Wikipedia’.

Eigen ervaring

De sfeer beschreven in het artikel strookt met mijn eigen beperkte ervaring op Wikipedia. Een paar jaar geleden werkte ik voor een bedrijfsverzamelgebouw en incubator voor de gamesindustrie in Utrecht. Een stichting door de overheid in het leven geroepen om economische groei in deze sector ’te versnellen’, om het maar plat te zeggen.

Op een gegeven moment vroegen de eigenaars van enkele in het gebouw gevestigde gamebedrijven: “Waarom hebben jullie eigenlijk geen eigen pagina op Wikipedia?” Blijkbaar werd die node gemist.

De nieuwsgierigheid was geprikkeld. Hoe werkt dat nu, zo’n artikel aanmaken op Wikipedia? Het startpunt was deze pagina over de gamesindustrie, waar een verwijzing naar onze organisatie ontbrak onder het kopje ‘In Nederland’. Aangezien we meer dan veertig kleine gamestudio’s huisvestten, leek een update gerechtvaardigd. Ik maakte ook meteen maar een eigen pagina aan over de organisatie, dan kon ik daarnaar linken vanuit het gamesindustrie-artikel.

Een vlinder en kleurige letters

Je kunt je afvragen of het zuiver is om als medewerker van een bedrijf zelf zo’n verwijzing en een pagina aan te maken, maar het was vooral een experiment. Paste helemaal in de startup-achtige sfeer in het gebouw: gewoon proberen, we zien wel hoe het loopt en je kunt altijd later nog repareren.

De korte pagina die ik aanmaakte, werd binnen enkele minuten aangemerkt voor verwijdering. Degene die dat deed, gebruikte de nickname MoiraMoira, in kleurig versierde letters met een vlindertje ernaast. Zonder twijfel dezelfde persoon als uit het NRC-artikel. Ik geloof niet dat er een uitgebreide motivering was voor het wegpoetsen van mijn eerste artikel.

‘Spuuglelijk pand’

De overwegingen van andere moderatoren waren nogal vreemd. Ene ‘sonty’ merkte op: “Die lui huizen in een spuuglelijk pand”. Een ander beklaagde zich over het teveel aan namedropping, omdat er stond dat onze organisatie in een voormalig ABN-Amro pand huisde. Een ander vond het irrelevante info dat we aan de Neude in Utrecht waren gevestigd, het bekende plein in het centrum van die stad.

Het is goed op te merken dat de verwijzingen naar de Neude en ABN-Amro erbij waren gezet omdat de informatie op de pagina over dat plein was verouderd. Daar stond nog dat er een bankfiliaal op ons adres was gevestigd. In elk geval besloot ik even af te wachten wat er zou gebeuren. Niet verrassend werd het lemma na een paar dagen definitief verwijderd, door een andere moderator weliswaar.

Tweede poging

Ik liet me niet kennen en probeerde het gewoon opnieuw. Ook deze keer ging de pagina binnen no-time op zwart. Degene die het artikel deze keer had aangemerkt voor verwijdering, legde dat overigens keurig netjes uit in een (standaard-)reactie:

…ik heb je artikel […] ter beoordeling aan de gemeenschap voorgelegd omdat ik het (in deze vorm) niet geschikt acht voor Wikipedia. Wellicht heb je er iets aan om de conventies door te lezen; daar kun je zien hoe een artikel eruit hoort te zien. Zie ook Help: Waarom staat mijn artikel op de verwijderlijst. Voor verdere vragen kun je altijd terecht bij onze helpdesk. Veel plezier op Wikipedia!

Ik probeerde braaf het lemma aan de voorwaarden te laten voldoen, maar het mocht niet baten. De eerder genoemde MoiraMoira verwijderde het een paar weken later definitief. Een andere moderator genaamd Kleuske schreef nog: ‘het nut van de zoveelste stichting ontgaat mij’.

Dat vond ik een vreemde opmerking. Vind je dat er teveel stichtingen zijn of dat teveel stichtingen een pagina op Wikipedia hebben? Zit er een limiet op de hoeveelheid stichtingen, bv’s, vof’s en andere bedrijfsvormen die een eigen pagina mogen hebben? Waarom de ene stichting wél en de andere niet? Moet je als stichting een bepaalde staat van dienst hebben voordat je ‘recht’ hebt op een lemma? Vond alleen deze moderator dat of was het een breed gedeelde mening? Dat alles bleef onduidelijk.

Monnikenwerk

Uiteindelijk besefte ik dat het aanmaken en bijhouden van Wikipedia-pagina’s monnikenwerk is waar ik in mijn functie geen tijd voor had. Helemaal niet als uitleg en smeekbedes richting de patrouillerende moderatoren tot het standaard ritueel behoren. Prima, ik liet het voor wat het was, het was een leerzaam proces geweest.

Als er behoefte was aan een lemma over mijn werkgever, dan moesten andere Wikipedianen die maar aanmaken. Dat was sowieso zuiverder, liet ik vroom weten aan de huurders uit ons verzamelgebouw die het oorspronkelijke verzoek hadden gedaan.

Wondere wereld

Mijn suggestie kreeg navolging: er verscheen weer een nieuw item, aangemaakt en bewerkt door meerdere personen uit de gamesindustrie met een Wikipedia-account. Voor de lezer is het goed te weten dat géén daarvan directe collega’s waren en dat ik noch mijn werkgever invloed uitoefende op de inhoud.

Ondertussen was ik nieuwsgierig geworden naar de wondere wereld van de Wikipedia-moderator. Ik besloot wat verder te graven in de discussiegeschiedenis van actieve moderatoren. Die bleken dagelijks het gevecht aan te gaan met bijdragers. Ze hadden een dagtaak aan het verwijderen van pagina’s, verwijzingen, beschrijvingen en links. Steevast oordeelden ze dat lemma’s of delen daarvan ‘niet relevant’ waren.

Fanatieke poortwachters

Ik wil niet suggereren dat Wikipedia-moderatoren het altijd fout hebben, maar er ontstond een nogal koddig beeld van verbeten, semi-autistische poortwachters die fanatiek ‘hun’ medium bewaakten. De wiki-waakhonden leken minder bezig met het bedachtzaam vergroten van de beschikbare informatie op de Nederlandse Wikipedia en meer met obsessief kortwieken.

Onverlaten die het wagen een voet in hun tuintje te zetten, krijgen er nogal eens van langs met een salvo verwijderingen. In plaats van inhoudelijke argumenten aan te dragen, bedienen de poortwachters zich geregeld van persoonlijke aanvallen en denigrerende opmerkingen. Tijdens mijn verkenning werd stilaan duidelijk waarom artikelen op de Nederlandse Wikipedia vaak zo summier zijn, zeker in vergelijking met de Engelse versie.

Mede-bedenker van Wi-Fi

Eén van de door mij onderzochte discussies heb ik bewaard, omdat ik ‘m exemplarisch vind. Het ging om een artikel over de technologie achter Wi-Fi. Een bijdrager voegde aan de betreffende pagina toe dat de Nederlandse elektrotechnicus Vic Hayes een belangrijke rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van de IEEE 802.11-standaard achter deze technologie. ‘Irrelevant’, oordeelde moderator Kleuske en haalde het weer weg.

De bijdrager verdedigde zich als volgt (citaten komen uit de discussiepagina achter het artikel):

Ik vind dat we juist trots moeten zijn op de Nederlander die meer dan 10 jaar […] de voorzitter van deze club is geweest. Heel weinig mensen weten dat Nederland ook in IEEE hierin een sturende rol heeft gespeeld. Mijn studenten zijn hierover vaak verbaasd (komen al de IEEE-standaarden dan niet uit de VS?)

Kleuske reageerde dat het bij een dergelijk artikel ‘uitdrukkelijk niet om de poppetjes’ ging. Persoonlijke info hoorde thuis in een biografisch artikel.

Daar kan ik een heel eind in meegaan. Een lemma over technologie moet vooral dáárover gaan en niet over de bedenker. Maar waarom zou je de uitvinder van een apparaat, theorie of idee niet eens mogen noemen? Stel je voor dat je in het artikel over de relativiteitstheorie Albert Einstein onvermeld laat.

Discussie barst los

De bijdrager liet zich niet uit het veld slaan en ging de discussie aan: in Engelstalige publicaties was het de gewoonte om de bedenkers van standaarden en technologieën te noemen, in Nederlandse veel minder. Als gevolg daarvan constateerde de bijdrager een gebrek aan kennis onder studenten over experts dichter bij huis. “Wie kent de namen van de ontwikkelaars van GSM, UMTS, DECT etc.?” […] Waarom die niet eens noemen, zodat ook zij eens worden gevraagd voor interviews en congressen?”

Kleuske was not amused. Het ‘nationalistische calimero-toontje’ stond deze moderator niet aan. Te weinig gastsprekers uit Europa was het probleem van de bijdrager, niet dat van Wikipedia. “Als de persoon belangwekkend genoeg is, kan zijn invloed op de ontwikkeling van allerlei standaarden uitgebreid in een biografisch artikel vermeld worden, waar het hoort.”

Persoonlijke aanvallen

De bijdrager vatte dit op als een uitnodiging en droeg vier tegenargumenten aan. De reactie van Kleuske: “Alsof je met een verwend kind te maken hebt. Nee is nee! Zeuren, drenzen en jammeren helpt niet.” Na deze reprimande droop de bijdrager af, de discussie was zijns inziens (ik gok dat het een ‘hij’ was) te zeer op de persoon gericht. “Dit is niet mijn stijl, ik zal van verdere initiatieven alhier afzien.”

“Als u wat minder tijd had besteed aan het produceren van lappen tekst […] en de helft van die moeite had besteed aan het in elkaar draaien van een biografie, had u niet verbaasd hoeven zijn”, bitste Kleuske nog terug. Experts moest je juist niét zoeken op Wikipedia, maar in wetenschappelijke publicaties en in dit geval de annalen van de IEEE. “Dit ondersteunt in sterke mate de gedachte dat niet het artikel en Wikipedia op de voorgrond staat, maar de persoonlijke belangen van de schrijver. Dit is onacceptabel.”

Nieuwe inzichten achter betaalmuur

Wie had hier nu gelijk? Los van de vervelende toon sneden de argumenten van ‘Kleuske’ wel degelijk hout. Het is niet de functie van een encyclopedie om het gemakzuchtige googelaars makkelijk te maken Nederlandse experts op te snorren die ze ook hadden kunnen vinden door in relevante literatuur te duiken. Maar tegelijk bagatelliseerde de moderator hier het potentieel van Wikipedia.

Veel recente wetenschappelijke proefschriften, artikelen en conferentiepapers liggen namelijk achter betaalmuren bij grote uitgeverijen. Slechts een klein deel van de bevolking heeft daar toegang toe. Niet-ingewijden gaan natuurlijk geen honderden dollars voor zulke artikelen betalen en zoeken informatie op internet. Waar de kennis die ze vinden vaak incompleet, foutief, verouderd of activistisch getint is.

Voedingsbodem voor wetenschapsscepsis

In een discussie tussen een activist (of een domoor) en een wetenschapper kan de activist verwijzen naar foutieve, maar gratis toegankelijke bronnen op internet, terwijl de wetenschapper met lege handen staat. Diens bronnen zijn immers niet algemeen toegankelijk. Dat voedt wetenschapsscepsis: “Zie je wel, hij heeft geen bewijzen, anders zou hij ze wel aandragen”.

Een open informatiesysteem als Wikipedia zou bij uitstek geschikt zijn om relevante kennis (inclusief nieuwe inzichten) op neutrale wijze breder beschikbaar te maken. De bedenker van een technologie noemen op de pagina die deze technologie beschrijft, klinkt in dat licht toch niet als een onzuivere praktijk, het zorgt juist voor een completer beeld.

De rol van de moderator ligt er dan in om te controleren of de bedenker niet kritiekloos wordt bewierookt, er geen onwelgevallige details zijn weggelaten of de rol van anderen wordt ontkend. Maar ja, dat vereist inhoudelijke kennis en vraagt meer dan stikt vasthouden aan een setje regels. Moderatoren zijn niet per se inhoudelijk experts.

Diplomatieke middenweg

Hoe is het afgelopen? Vic Hayes heeft inmiddels een eigen biografische pagina. Hij wordt niet rechtstreeks genoemd op de pagina over Wi-Fi, maar als ‘externe link’ staat een verwijzing naar een interview met hem op tech-website Tweakers. Is hier gekozen voor een diplomatieke middenweg?

Het blijft vreemd dat er zowel een pagina is voor Wi-Fi als een biografische pagina voor “vader van Wi-Fi” Vic Hayes, maar dat deze niet via hyperlinks naar elkaar verwijzen. Overigens is die link er wel met de pagina van IEEE 802.11, de verzameling standaarden voor draadloze netwerken.

Sinds dit kortstondige avontuur ben ik veel vaker te vinden op de Engelstalige Wikipedia. Als je artikelen over hetzelfde onderwerp vergelijkt, dan bevat de Engelse variant vaak veel meer informatie dan de Nederlandse. Soms zelfs in het geval van typisch ‘Nederlandse’ onderwerpen.

De pagina over mijn voormalige werkgever is inmiddels weer offline. Op de Engelse Wikipedia staat wél gewoon een artikel. Niet van mijn hand overigens.