‘Huisjesmelkerij is kankergezwel’
Dit is een licht aangepaste versie van een artikel dat ik in 2005 schreef tijdens mijn stage bij NRC/Handelsblad. Het verscheen op 19 november 2005. Het origineel vind je hier.
Een groen uitgeslagen brood, lege blikjes energiedrank, sigarettenpeuken op de grond en kapotte meubels. De inwoners van het pand in de Haagse Schilderswijk hadden geen tijd om op te ruimen, toen ze vorige maand door de gemeente uit hun woning werden gezet. Zeven slaapplaatsen telt het huis, maar waarschijnlijk huurden twee keer zoveel bewoners op enig moment een bed. Ze werden door uitzendbureaus vanuit Polen naar Nederland gehaald om tijdelijk in de regio Den Haag te werken.
De woning in de Schilderswijk waar ze werden ondergebracht, is eigendom van een huisjesmelker. Die ving volgens de gemeente vijf euro per nacht per bewoner en keek nauwelijks naar het pand om. In de badkamer hangen open stekkerdozen, op de gang zijn elektriciteitskabels met plakband afgedekt. Met dunne scheidingswandjes zijn er extra kamertjes gemaakt.
Bij binnenkomst trekt een medewerker van de Dienst Stedelijke Ontwikkeling (DSO) een bus insectenspray tevoorschijn: “Je weet maar nooit wat je nog aantreft”, zegt hij. Post van enkele weken oud ligt op de vloer, de penetrante geur van bedorven etensresten hangt in het huis. Op een achtergebleven lijst prijken namen als Czwartek en Poniedzialek.
Illegalen en tijdelijke arbeidskrachten
Huisjesmelkerij is een groot probleem in de vier grote steden. In Den Haag gaat het vooral om huisbazen die illegalen en tijdelijke arbeidskrachten uit Oost-Europa op grote schaal in oude panden wegzetten. Ambtenaren van de DSO komen jaarlijks zo’n 250 van deze huizen tegen.
Voor de Haagse wethouder Marnix Norder (Wonen, PvdA) vormt de aanwezigheid van deze verloederde panden in zijn stad een gruwel. “We hebben het over mensen die onvoldoende mondig zijn om te protesteren tegen de situatie waarin ze terechtkomen”, schetst de wethouder een beeld van de huurders. Zij zitten vaak met tien, vijftien man in een verwaarloosd pand, dat er tijdens hun verblijf nog verder op achteruit gaat. De huurders hebben geen binding met de buurt. Zo gaat het vuilnis niet tijdens ophaaldagen de straat op, maar wanneer het de bewoners uitkomt. Na een paar maanden verdienen zijn ze weer vertrokken en staat een nieuwe ploeg voor de deur.
De buren trekken weg, omdat ze het beu zijn tussen de rotzooi te zitten en elke paar maanden nieuwe, onbekende gezichten te zien met wie ze niet kunnen converseren. Hun oude woning verkopen ze ver onder de marktwaarde. Want wie koopt zulke huizen? Het antwoord laat zich raden. “De huisjesmelker”, zegt Norder. “Die heeft er dan weer een paar kamers bij. Daarmee breidt het probleem zich als een kankergezwel uit over de stad.”
Verregaande verwaarlozing
Het is moeilijk om effectief tegen deze praktijken op te treden. In het geval van de woning in de Schilderswijk gaat het om een illegaal kamerverhuurbedrijf waar bovendien sprake is van verregaande verwaarlozing. De gemeente kan de verhuurder van zo’n pand een dwangsom opleggen, maar die verhuurder is vaak niet de eigenaar. Dat is iemand die onzichtbaar blijft achter een netwerk van stromannen. Hij heeft allang een ander vriendje neergezet als justitie nog bezig is de eerste te vervolgen. “Bovendien”, zegt wethouder Norder, “huisjesmelkers lachen daarom. Een dwangsom van een paar duizend euro stelt niets voor als je maandelijks 20.000 euro verdient aan zulke panden.”
Minister Donner (Justitie, CDA) en minister Dekker (VROM, VVD) hebben de Tweede Kamer laten weten dat ze boetes willen invoeren voor huisjesmelkers die ongeoorloofd hun panden vertimmeren of bewoners in gevaar brengen. De Tweede-Kamerfracties van PvdA en VVD willen eigenlijk meer: een beroepsverbod voor malafide huisjesmelkers, zodat ze alleen nog het huis mogen bezitten waar ze zelf in wonen. Daarnaast stelden ze voor om het gemeenten makkelijker te maken woningen te onteigenen.
Netwerk van stromannen
Donner wees deze plannen afgelopen zomer al van de hand, omdat ze onmogelijk uitvoerbaar zouden zijn. Norder: “Justitie is huiverig met het verschuiven van bevoegdheden naar gemeenten. Je geeft dan toch macht uit handen.” Het liefst zou hij het netwerk van stromannen doorbreken en rechtstreeks de eigenaar achter de schermen aanpakken, maar dat is juridisch niet mogelijk. Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten pleit voor aanpak van ‘de hele keten’, in plaats van alleen de persoon die toevallig verhuurder is.
De toestand van het pand valt nog mee, zegt de medewerker van de Dienst Stedelijke Ontwikkeling bij het verlaten van de woning. Hij heeft zijn spray niet hoeven gebruiken. “Soms stikt het van de kakkerlakken.”
Norder: “Ik hoor van mensen op straat dat ze blij zijn dat de gemeente hier eindelijk werk van maakt.” Hij doelt op het project in de wijken Regentesse-Valkenbos en Rustenburg-Oostbroek, waar de SDO samen met hulpdiensten woning voor woning controleert op zaken die niet in de haak zijn. “Maar er zijn ook verwijten – waarom we hier niet twintig jaar geleden mee zijn begonnen.”
