Seksueel misbruik via internet begint vaak als grapje of pesterij

Uit het archief:

Seksueel misbruik via internet neemt toe, is de landelijke trend. In 2003 waren er 15 gevallen, in 2004 al 117 en afgelopen jaar is het aantal verdubbeld naar 242. De politie in Tilburg krijgt tien keer per jaar een melding. In de meeste gevallen gaat het om ‘uit de hand gelopen grapjes’ van jongeren, weet coördinator zedenzaken Peter Rens van het Tilburgse politiekorps. Hoe vervelend het ook is voor de betrokkenen, daadwerkelijke verkrachtingen hebben prioriteit, zegt hij.

Peter Rens, coördinator zedenzaken van het politiedistrict Tilburg, vindt dat jongeren geen benul hebben waar ze mee bezig zijn als ze ‘voor de grap’ een foto van een douchend tienermeisje maken en op internet zetten. Hij is dit waargebeurde geval tegengekomen tijdens zijn werk, want juridisch gezien gaat het om niets minder dan kinderporno.

Hitsige telefoontjes

Bij een andere zaak hadden klasgenoten een weinig verhullende foto van een meisje op een site gezet met haar telefoonnummer en adres erbij. “De boodschap bij de foto was dat wie zin had in seks, gerust eens langs kon komen. De ouders van het meisje werden gek van de hitsige telefoontjes en geïnteresseerde ‘klanten’ die voor het huis kwamen langsrijden.” Pas na tussenkomst van de politie hield het gestalk op.

Politiechef Rens geeft leiding aan een team van dertien mannen en vrouwen die zich bezighouden met de bestrijding van alle vormen van zedencriminaliteit: verkrachtingen, aanrandingen, seksueel misbruik. Sinds een paar jaar lopen ze tegen iets nieuws aan: zaken die zich afspelen op internet.

Obscene foto’s

In Tilburg komen jaarlijks tien van dergelijke aangiftes binnen. Een paar jaar geleden waren dat er nog nul. Het gaat om chantage via de webcam (‘Kleed je uit of anders kom ik je in elkaar slaan.’), obscene foto’s die online zijn gezet en aanrandingen en verkrachtingen die begonnen met een afspraakje via internet.

Bij het gros van deze gevallen spelen jongeren een hoofdrol. Zij zijn het meest actief op het web en verleggen vaak hun grenzen. Op profielsites als sugababes.nl plaatsen met name de meiden foto’s die soms weinig aan de fantasie overlaten. Via deze sites komen jongeren met elkaar in contact, maken ze afspraakjes en wisselen contactgegevens uit.

Explosieve stijging

Soms gaat dat mis, getuige de cijfers van het Korps Landelijke Politiediensten. In 2003 kwamen 15 aangiftes binnen van seksueel misbruik via internet. In 2004 waren dat er al 117 en afgelopen jaar steeg het aantal explosief naar 242. Een ruime verdubbeling.

Twee jaar geleden deed Rens met collega’s voor het eerst mee met een themadag over jongeren en internet. “Oudere rechercheurs vroegen zich af hoe het toch mogelijk is dat de jeugd zich op zulke sites zo bloot geeft. De ouwe rotten hadden ook nog nooit van MSN gehoord, terwijl dat door miljoenen jongeren wordt gebruikt om met elkaar te chatten. En nog wel méér dan dat. Ik heb zelf een zoon die veelvuldig internet gebruikt, dus ik wist er wel iets van af”, zegt de 49-jarige chef.

Uit de hand gelopen grapjes

De online-zedenzaken zijn uit te splitsen in twee categorieën: aan de ene kant zijn er de ‘klassieke’ pedofielen die via internet hun slachtoffers uitdagen iets van zichzelf te laten zien of proberen een afspraakje te maken. Aan de andere kant gaat het om uit de hand gelopen grapjes waarbij iets te uitdagende foto’s en filmpjes bij wijze van lollig doen, wraak of pesterij door leeftijdgenoten worden verspreid via het net.

Deze tweede variant komt het meeste voor, althans in het politiedistrict Tilburg. “Dit soort zaken zijn makkelijker op te lossen, dus eigenlijk zijn we blij dat het niet andersom is. Voor slachtoffer en ouders is het belangrijkste dat ongepaste plaatjes of filmpjes zo snel mogelijk van internet verdwijnen.”

‘Het gaat feitelijk om kinderporno’

Meestal zijn de boosdoeners klasgenoten of bekenden van de sportclub. Op zo’n moment staat ‘de hele school of vereniging op z’n kop’, vertelt de politiechef. “Ook als het niet eens zo heel veel voorstelt, het heeft een grote impact als iemand die je goed kent een schunnige foto van jezelf online zet.” Zijn de verdachten opgepakt en blijken ze minderjarig, dan mogen ze aan de slag bij Bureau Halt, bij meerderjarigen volgt een reguliere rechtsgang. Het gaat feitelijk om kinderporno die via internet is verspreid, iets wat de daders zich vaak niet realiseren.

De zaken die de politie in Tilburg onder ogen komt, zijn ‘het topje van de ijsberg’, volgens Rens. Pas als een dergelijk voorval niet meer binnenskamers kan worden gesust, komt er een aangifte binnen bij het bureau aan het Wilhelminapark.

Geen prioriteit

Toch heeft het tegengaan van dergelijke mislukte grappen geen prioriteit bij de Tilburgse politie. “Daadwerkelijke verkrachtingen of stelselmatig seksueel misbruik vinden we belangrijker”, geeft Rens toe. “Daar besteden we de meeste aandacht aan, omdat zulke gevallen toch echt een graadje erger zijn. Daar laten we alles voor uit onze handen vallen.”

Samen met de GGD, de kinderbescherming en andere hulpinstellingen heeft de politie zitting in het Samenwerkingsverband Seksueel Geweld. “Via dat platform hameren we op meer voorlichting als het op internetmisbruik aankomt. Dat is een taak voor scholen, ouders en hulpverleners, vinden we. Wij zijn er voor als het echt is misgegaan.”

Eerlijk zijn over eigen aandeel

Wat zowel de ‘uit de hand gelopen grappen’ als de daadwerkelijke gevallen van misbruik moeilijk kan maken, is dat slachtoffers vaak moeite hebben om eerlijk te zijn over hun eigen aandeel in de zaak, vertelt de zedenchef.

“Bijvoorbeeld als het slachtoffer vrijwillig heeft meegedaan met het sturen van erotisch getinte berichtjes en het maken van foto’s. Omdat het spannend en redelijk anoniem is, of omdat ze dachten dat ze met iemand anders aan het chatten waren. We vragen zo iemand op het bureau dan ook altijd om eerlijk te zijn over de manier waarop alles is gebeurd.”

Steeds alerter

Rens denkt overigens wel dat jongeren zelf ook steeds alerter worden. “Ze waarschuwen elkaar, inmiddels heeft iedereen wel eens iets geks meegemaakt.” Met een zeker optimisme gaat hij ervan uit dat de cijfers voor Tilburg niet veel zullen stijgen, vanwege dit groeiende besef bij jongeren dat het ook wel eens mis kan gaan. Maar verdwijnen zal het niet meer.

“Ik verwacht een stabilisatie. je hebt altijd een kwetsbare groep die vatbaar is voor pesterijen, chantage en misbruik. Dat was vóór de komst van internet ook zo.”

De feiten op een rij:

• Tilburg heeft sinds januari 2000 weer een zedenpolitie, die officieel niet zo mag heten.
• Dat komt omdat bij een reorganisatie bij de politie in 1994 bijna alle specialisaties bij de korpsen verdwenen. Ook de afdeling zeden moest er aan geloven.
• De bedoeling van de reorganisatie was politieagenten ‘breed inzetbaar’ te maken.
• Volgens rechercheurs raakte hierdoor veel kennis versnipperd. In reactie hierop bedachten de dienders in Tilburg de volgende oplossing: rechercheurs bleven op papier bij hun eigen team werken, maar werden in werkelijkheid ‘uitgeleend’ aan een opnieuw geformeerde zedenafdeling.
• Daarmee zijn ze criminoloog A. van Wijk voor, die afgelopen februari in een landelijk onderzoek van de Politieacademie in Apeldoorn pleit voor terugkeer van de zedenafdeling.
• De zedenpolitie van Tilburg is inmiddels ondergebracht onder de afdeling opsporing, zodat de werkzaamheden weer een officiëler tintje hebben.
• Het team van coördinator Peter Rens is gevestigd in het bureau aan het Wilhelminapark en bedient ook de gemeentes Goirle, Oisterwijk en Hilvarenbeek.
• Behalve misbruik via internet ziet de politie in Tilburg een toename van kinderporno en misbruik bij verstandelijk gehandicapten.
• Landelijk gezien loopt het aantal zedenzaken terug. De aard van de zaken wordt ernstiger en complexer. Het gaat vaker om kinderporno en kindermisbruik, eventueel via internet.

Geschreven in mei 2006 als onderdeel van mijn afstudeerproductie aan de Fontys Hogeschool Journalistiek in Tilburg.