Best of the Baltics (3): van Palanga naar de Letse hoofdstad Riga

Deel 3 van de reis door de Baltische landen. Na Klaipeda bewogen we ons langs de kust van Litouwen richting Palanga. Dat is een badplaats met vooral binnenlandse toeristen. Al liepen we er ook een Amsterdamse marktkoopman tegen het lijf die had besloten zijn geluk in het Oostzeegebied te beproeven.

Tijdens een informeel onderonsje in het zeewater vertelde hij over zijn ervaringen met de Russische maffia in Kaliningrad. De details van het relaas zijn verloren, maar je moet in elk geval niet te flauw zijn om een paar rake klappen uit te delen -en te ontvangen- als je in de Russische exclave zaken wilt doen. Nogal logisch dat de beste man in Palanga even op adem wilde komen.

Hieronder een paar foto’s van de kustplaats. Grappig was dat het stadje ondanks het geld dat er was ingestoken iets oostblokkigs bleef houden. De lampen op de promenade schenen ’s avonds een fel blauw licht (sfeertje!) en er stonden stokoude kermisattracties uit Nederland. In Palanga probeerden we de Litouwse specialiteit cepelinai. Dit is een aardappelknoedel met een vulling van gehakt, kaas of groenten. De vorm heeft iets weg van een zeppelin, vandaar de naam. Lekker? Nou ja, weinig verfijnd, maar het voordeel is dat je drie dagen niet meer hoeft te eten, zo vullend is het.

Het was de bedoeling om na Palanga de Kruisberg te bezoeken bij het stadje Siauliai. Deze heuvel met daarop tienduizenden kruisbeelden is al sinds de 19de eeuw een plaats van symbolisch verzet tegen de Russische buur. Ook al zijn de Litouwers sinds het einde van de koude oorlog onafhankelijk, ze kijken met oprechte vrees naar de rollende spierballen van Rusland. Dat was in 2007 zo toen we deze trip maakten, in 2017 misschien zelfs nog meer.

Helaas stonden we op het verkeerde moment bij de bushalte richting Siauliai. Dat kwam door de onbetrouwbaarheid van het openbaar vervoer, de afgebladderde halteinformatie en vooruit, ook een beetje door ons gebrekkige Litouws.

De zon tegemoet

Toen zijn we na een middagje maar gewoon rechtstreeks naar Riga gegaan, de hoofdstad van Letland. Waar de argwaan tegen de Russen er net zo goed inzit: in iedere grote Letse stad wonen meer Russen dan Letten. Dat is het gevolg van de Russificatiepolitiek van Moskou, waarbij in het verleden grote hoeveelheden etnische Russen in de Baltische landen zijn geplant.

De foto hieronder is een muurschildering in Liepája, net over de grens in Letland. Onze bus stopte hier een paar minuten. De stad zelf hebben we dus niet gezien, maar volgens de reisgids is dit de ‘Rock ’n Roll-hoofdstad’ van Letland. Het regende tijdens onze busrit, eenmaal in Letland brak de lucht open en scheen onafgebroken de zon.

Oudste markt van Europa

In Riga sliepen we de eerste nachten in een hostel dat midden op de Centrale Markt lag. Die markt is een mierenhoop vlakbij het treinstation waar je van zonsopgang tot zonsondergang alles kunt kopen wat je maar kunt bedenken. En dat elke dag, al sinds de middeleeuwen. Het is de oudste nog bestaande markt van Europa, vol schreeuwende Russische marktvrouwen en pingelend publiek. Lekker uitslapen konden we dus vergeten.

In de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw zijn bij de markt vijf zeppelinhangars neergezet om warm en overdekt te kunnen shoppen. Handig, want ’s winters kan het steenkoud zijn in Riga. Inmiddels zijn in de hallen supermarkten gevestigd en slagerijen waar varkens, koeien en ondefinieerbare karkassen aan haken hangen.

Historische binnenstad

Voor historische gebouwen zit je hier goed. Eye catchers zijn de Dom en het kasteel van Riga. Het kasteel is een ratjetoe van verschillende middeleeuwse bouwstijlen. Het complex doet tegenwoordig dienst als presidentiële ambtswoning.

Letten hebben de naam wat afstandelijker te zijn dan Litouwers, die bekendstaan als ‘Baltische Italianen’. Dat vooroordeel smolt als sneeuw voor de zon op een terras op Doma laukums (Domplein) waar een allerschattigste serveerster ons elke vijf minuten kwam vragen of alles naar wens was.

Lopen door het centrum van Riga is als een reis door een sprookjesland, met al die torentjes en poortjes. In feite zijn dit gildenhuizen. Behalve de middeleeuwse architectuur staat Riga bekend om de vele art-nouveau die je in de nieuwere gedeelten vindt. Sommige gevels doen denken aan Amsterdam, maar dan een Amsterdam dat een stuk schoner is: nergens zul je ook maar een propje tegenkomen.

Herbouwd erfgoed

Het gebouw op de foto hieronder staat op het Stadhuisplein en is een reconstructie van het 14-eeuwse gildehuis van de Zwartkoppen (ongetrouwde kooplieden) uit 1999. De originele gebouwen raakten in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd en zijn later door de immer fijnbesnaarde sovjets met de grond gelijk gemaakt.

Het beeld op de foto dáár weer onder is ouderwets communistisch maar mocht blijven staan omdat de uitgebeelde mannen de Letse schutters zijn. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vochten acht regimenten van deze jongens mee in het Russische leger. De meesten van hen keerden zich tegen de tsaar toen de Russische Revolutie uitbrak, hoewel sommigen juist tégen de communisten vochten.

Uniformen veranderen, onderdrukking blijft

Deze tweeslachtigheid is kenmerkend voor het Letse aandeel in de wereldoorlogen. Er waren Letten die zij-aan-zij met de sovjets vochten, terwijl anderen juist de nazi’s hielpen omdat ze hen als ‘bevrijders’ zagen die de Russen er wel even zouden uitgooien.

Helaas voor de inwoners van Letland waren de Duitsers niet van plan te vertrekken. Na de Tweede Wereldoorlog kwam het land weer in Russische handen en lag Letland decennialang achter het IJzeren Gordijn, net als buurlanden Estland en Litouwen. De uniformen veranderden, maar de onderdrukking bleef.

Bezettingsmuseum

Vlakbij het stadhuis en het Zwartkoppenhuis ligt het bezettingsmuseum. Echt een spuuglelijk gebouw, maar het is behouden omdat het zo kenmerkend is voor de periode van de bezetting van Letland. Niet alleen de sovjet-, maar ook de nazi-periode komt aan bod. Toegang is gratis, omdat de Letten zoveel mogelijk mensen willen laten kennismaken met de minder leuke kanten van hun geschiedenis. Koningin Beatrix is er ook geweest, bleek uit foto’s. Al is de aankleding binnen vrij sober, het museum liet een blijvende indruk achter.

Hieronder het vrijheidsbeeld van Letland, opgericht in 1935. Het kwam zowel de Duitse bezetting als de koude oorlog ongeschonden door. Bij het uiteenvallen van de Sovjetunie in 1991 stonden hier honderden Letten met nationale vlaggen hun vrijheid te vieren. Er zijn in de omgeving van het beeld nog meer monumenten die herinneren aan die tijd. Dat er overigens nog volop Russen wonen in Riga bewijst de Russisch orthodoxe kathedraal.

Communistisch café

Zo heel af en toe werd er ook wat gedronken in Riga. De stad is een geliefde plek voor Engelse stag parties en voor je het weet, beland je in een louche tent waar een mooi meisje je om een drankje vraagt. Wil je betalen, dan blijkt dat je 2000 euro mag afrekenen. Wij hebben dit soort grappen weten te vermijden… nét.

Na een paar nachten verhuisden we naar het Argonaut hostel, vergeleken met ons eerste adres tussen de schreeuwende marktventers een oase van rust. Hier ontmoetten we Johan uit Nederland. Ook kwamen we tijdens een ontbijt op een terras stomtoevallig Pawel weer tegen, de Poolse jongen die we nog kenden uit Klaipeda.

We gingen met deze twee een avond op stap. Natuurlijk heb je in Riga zat gewone kroegen en clubs, maar de meeste indruk maakten de tenten waar je je kunt vergapen aan superfoute retro-communistische propaganda vol levensgrote schilderijen van Marx, Lenin en Stalin. Helaas geen foto’s, de eigenaars zaten daar heel duidelijk niet op te wachten.

In deel 4 trekken we de natuur in en vervolgen we de weg naar Tallinn, hoofdstad van Estland. Lees ook deel 1 en deel 2 terug.