‘NS-dochter Qbuzz mogelijk in handen van Franse spoorwegen’

Geschreven in 2015 als redacteur voor ovpro.nl.

Qbuzz, het busbedrijf van NS, komt mogelijk in handen van de Franse spoorwegen SNCF. Anonieme bronnen melden dat de spoorvervoerder het bedrijfsonderdeel wil afstoten in ruil voor aandelen in de hogesnelheidslijn Thalys. De betrokken partijen willen niets bevestigen, maar als de verkoop inderdaad doorgaat, lijkt er langzaam een einde te komen aan de activiteiten van NS in het regionale openbaar vervoer in Nederland.

De verkoop zou een direct gevolg zijn van het aanbestedingsdebacle in Limburg, waar NS-dochter Qbuzz/Abellio fraude had gepleegd. Dat meldt dagblad de Telegraaf woensdag.

Sinds de aanbestedingsfraude in Limburg is Qbuzz een besmet merk, zegt Rikus Spithorst van reizigersorganisatie Voor Beter OV. “Het zou me niet verbazen als NS hier vanaf wil. Bij elke toekomstige aanbesteding zal het bedrijf met argusogen worden bekeken. Het is me overigens een raadsel wat de Franse spoorwegen er mee zouden willen.”

In Franse en Duitse handen

Na het Limburgse aanbestedingsdebacle zei het spoorbedrijf al zich over zijn positie op de regionale vervoersmarkt te bezinnen. “Als ook Qbuzz in de verkoop gaat, komt een steeds groter deel van het Nederlandse openbaar vervoer in Duitse en Franse handen en raakt NS steeds meer strategisch marktaandeel kwijt”, zegt directeur Auke Huisman van Humanis Consulting, die onder andere aan de wieg stond van het reizen op rekening met de NS business card. “Dat is een heel significante ontwikkeling voor het openbaar vervoer in Nederland.”

Tijdens de presentatie van de Lange Termijn Spoor Agenda (LTSA) vorig jaar meldde staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu dat NS niet meer mag meedingen naar regionale vervoersconcessies op het spoor. Zij moet zich richten op vervoer op het hoofdrailnet. Een uitzondering geldt voor spoorlijnen waar Intercity’s en stoptreinen samenlopen. Ook mag NS geen belangen meer nemen in nieuwe vervoersbedrijven zonder goedkeuring van het ministerie van Financiën.

Marktwerking

Arriën Kruyt van reizigersvereniging Rover vreest voor een gebrek aan marktwerking in het OV. “Het is zorgelijk dat er geen andere, onafhankelijke partij is die dit onderdeel zou kunnen kopen. Als het nieuws klopt, krijgt slechts een handjevol bedrijven het voor het zeggen in het OV in Nederland.”

Dat NS aandelen van Thalys zou willen bemachtigen is begrijpelijk, aldus Kruyt. “Het is goed voor te stellen dat NS iets te zeggen wil hebben over de hogesnelheidslijn, die immers ook op het Nederlandse spoor rijdt. Met aandelen van Thalys krijgt NS eindelijk een vinger in de pap bij het bedrijf, ook al gaat het om een minderheidsbelang.”

Regionale markt

Deutsche Bahn (DB) maakte eerder bekend zijn belang van tien procent in de Thalys af te willen stoten. NS had toen interesse, maar toenmalig directeur Timo Huges zou voor de aandelen toen niet de hoofdprijs hebben willen betalen. De andere aandeelhouders in Thalys zijn de Belgische spoorwegen NMBS (28 procent) en SNCF (62 procent).

NS wil verder niet ingaan op de kwestie. Een woordvoerder bevestigt dat het spoorbedrijf zich heroriënteert op zijn rol in de regionale markt, maar wil verder niks kwijt over de mogelijke gevolgen daarvan. “Dat is echt voorbarig”, aldus de woordvoerder. In het Telegraaf-artikel staat verder dat NS in gesprek zou zijn met regiovervoerder Syntus. Syntus is een dochter van de Franse vervoerder Keolis die weer voor zeventig procent eigendom is van de Franse spoorwegen.

Syntus

Directeur Cees Anker onthoudt zich op dit moment evenwel van commentaar over de mogelijke gevolgen als zowel Qbuzz als Syntus als onderdeel van de Franse spoorwegen over het Nederlandse wegennet rijden. “Op dit moment beschouw ik dit als een zaak van NS, niet van Syntus”, zegt hij. Op de vraag of Qbuzz op termijn onder de vlag van Syntus of Keolis gaat rijden, antwoordt Anker dat het in dit stadium “veel te prematuur is” om daarop te reageren.

NS heeft zich mogelijk verslikt in de verschillen tussen de ‘buscultuur’ van Qbuzz en de wat meer ambtelijke sfeer bij NS, weet een andere bron. Qbuzz is nooit echt goed geïncorporeerd in de NS-bedrijfsstructuur, waardoor er onvoldoende grip was op het bedrijfsonderdeel. De fraude bij NS-dochter Abellio/Qbuzz in de Limburgse aanbestedingszaak is daarvan een voorbeeld.

Strategie

Deze fout zette de hele strategie van NS, die jarenlang deur-tot-deur vervoer wilde aanbieden via een netwerk van treinen en bussen, totaal op zijn kop. De heroriëntatie van NS op zijn rol in de regionale vervoermarkt is het gevolg. De winnaars zijn daarmee voorlopig de dochters van de grote Franse en Duitse vervoerders: DB (Arriva), Transdev (Connexxion/Veolia) en Keolis (Syntus) die hun marktaandeel in Nederland steeds verder zien groeien ten koste van NS.

Update: uiteindelijk werd Qbuzz verkocht aan de Italiaanse spoorwegen.

Geschreven voor ProMedia, uitgever van toonaangevende online vakbladen in de mobiliteitssector.