Serious games als entertainment

Dit artikel is eerder verschenen op de website van Control en in Control Magazine #20.

Van trainingsprogramma voor maritiem personeel tot commerciële succestitel. Ship Simulator van de Rotterdamse ontwikkelaar Vstep heeft inmiddels 550.000 wereldwijd verkochte exemplaren op de teller staan en het derde deel is net verschenen. Waarom maken niet meer serious games de stap naar entertainment?

Volgens marketingdirecteur Frank Dolmans van Vstep is het besluit om met Ship Simulator de entertainmentmarkt op te gaan vooral te danken aan een telefoontje van de Duitse uitgever Astragon in 2004. Nog voordat de professionele versie van het maritieme opleidingsprogramma goed en wel klaar was, vroegen de Duitsers of de Rotterdamse onderneming interesse had een PC-versie op de Duitse markt uit te brengen.

Eind augustus van dit jaar verscheen het derde deel in de Ship Simulator-reeks. De complete serie is wereldwijd 550.000 keer over de toonbank gegaan en dat is een hele prestatie voor een ‘serious game’. Als reden voor het succes noemt Dolmans de nieuwsgierigheid van het hardcore sim-publiek, dat het leuk vindt allerlei voer- vlieg- en vaartuigen te besturen die ze zelf niet iedere dag tegenkomen. “Het is geen grote markt, maar internationaal gezien groot genoeg om goede inkomsten op te leveren.”

Specialistisch

Toegepaste games hebben vaak een beperkt bereik. Als onderdeel van een campagne of trainingsprogramma en vaak met een Nederlands publiek in het achterhoofd is de doelgroep scherp afgebakend. Michaël Bas van serious game-bedrijf Ranj is daarom stiekem een beetje jaloers op het entertainment-succes van Vstep. “We proberen er natuurlijk altijd naar te streven dat onze games zo leuk zijn dat ook de gemiddelde consument ‘m wil spelen. Maar vaak gaat het bij ons om hele specifieke software zoals managementtraining. Dat is té specialistisch voor een groot publiek”, aldus Bas. “Een sim waarbij je schepen bestuurt spreekt natuurlijk sneller een grotere groep aan, zeker als je het internationaal uitbrengt.”

Een Ranj-titel die op succesvolle wijze een nieuw publiek vond, is Sharkworld. Oorspronkelijk was de game bedoeld voor MBO en HBO, maar bedrijven en universiteiten toonden ook interesse in deze virtuele managementtraining waarin spelers de bouw van een mega-haaienaquarium in Shanghai moeten begeleiden. Een specifieke consumentenversie is mogelijk, maar vergt nogal wat aanpassingen. “Bovendien moet je zoiets wereldwijd op de markt brengen”, vindt Michaël Bas. “Dan wordt het getalsmatig interessant, want Nederland alleen is niet voldoende.” Desondanks overweegt Ranj samen met een uitgever of ze Wizzworld, een rekenspel voor het basisonderwijs, op de consumentenmarkt gaan uitbrengen.

Pluk van de Petteflet

IJsfontein uit Amsterdam maakt via het onderdeel GameWise serious games voor onder andere het bedrijfsleven en (semi-) overheidsinstanties als Schiphol en de Tweede Maasvlakte. Volgens mede-eigenaar Jan Willem Huisman levert in zijn geval werken voor klanten met specifieke wensen meer geld op dan een retailgame. “Aan onze laatste consumententitel Pluk van de Petteflet hebben we 30.000 euro overgehouden”, zegt hij. “Leuk, maar daar voed ik geen 38 monden mee. Dan ben ik blij dat ik daar niet van afhankelijk ben.” Toch vindt Huisman de consumentenmarkt belangrijk genoeg om af en toe games voor te blijven maken. “Het houdt je als designer scherp, omdat de gameplay op de eerste plaats staat en niet de leerzame inhoud.”

Bij VSTEP zijn ze nog lang niet klaar met het aanpassen van trainingssoftware voor de consumentenmarkt. Het hulpverleningsprogramma RescueSim heeft inmiddels een afgeleide die het tot game heeft geschopt onder de klinkende titel Feuerwehrsimulator. Frank Dolmans: “Die lijkt nog minder op z’n serieuze broertje dan bij ShipSim het geval is, en is eigenlijk een totaal ander concept. Bij RescueSim worden complexe scenario’s en incident management getraind, bij Feuerwehr Simulator speel je zelf de brandweerman tijdens missies.”

Ship Simulator Extremes

De derde Ship Simulator-titel heeft de toevoeging Extremes meegekregen en wordt wereldwijd uitgegeven door Paradox Interactive. Het eerste dat opvalt bij Extremes is het realistisch uitziende wateroppervlak, in ieder geval ten opzichte van eerdere delen. VSTEP heeft daar veel moeite ingestoken, vertelt marketingdirecteur Frank Dolmans. “Aangezien het grootste gedeelte van de game op open zee afspeelt, vonden we dat erg belangrijk.” Behalve kustwachtschepen, sleepboten, cruiseschepen, brandweerboten en mammoettankers, is het in Extremes ook mogelijk enkele missies aan boord van een Greenpeace-schip te spelen. De game heeft een multiplayer-modus en is behalve in de winkel ook via online-distributiekanaal Steam te koop.

Ander voorbeeld: medisch gereedschap in de speelgoedwinkel

Chirurgen die een laparoscopie (buik-kijk operatie) willen trainen, zijn daarvoor meestal aangewezen op simulatoren die al gauw tienduizenden euro’s kosten. Grendel Games in Leeuwarden werkt aan een goedkopere en naar eigen zeggen veel leukere variant die gewoon in de speelgoedwinkel komt te liggen. Het gaat om een game voor de Wii en Playstation 3 die laparoscopie-handelingen traint zonder dat medische kennis is vereist.

“Dus geen operatie-sim, maar puzzels à la Lemmings, Pikmin en The Incredible Machine”, zegt mede-oprichter van Grendel Tim Laning. De game komt over anderhalf jaar uit en maakt gebruik van de Wii remotes en de Playstation Move. Het spel komt gebundeld met opzetstukjes die medische instrumenten voorstellen.

Volgens Laning is de game zowel interessant als entertainmentproduct en als goedkoop alternatief voor het trainen van chirurgen. “Hoewel de game nadrukkelijk geen medische simulator is, zijn de uit te voeren handelingen medisch correct. We proberen 70 tot 80 procent van de nauwkeurigheid van een professionele simulator te halen met deze game. Dat is best veel als je bedenkt dat het geheel een paar tientjes gaat kosten. We denken dat dit met name een goedkope oplossing kan zijn voor chirurgen in Afrika, India of China, waar ze gewoon minder geld voor échte simulators hebben.”

Het prototype gooide hoge ogen op de Games for Health-conferentie in Boston eerder dit jaar. Voor deze en vergelijkbare games heeft Grendel een extra BV opgericht genaamd Cutting Edge. De laparoscopie-game kan rekenen op financiering van het Universitair Medisch Centrum in Groningen (UMCG), het Leeuwarden Institute of Minimally Invasive Surgery (LIMIS) en indirect het Amerikaanse ministerie van Defensie.